گونه جاتروفا با نام علمی Jatropha curcas از تیره Euphorbiaceae درختچه ای است سریع الرشد، دائمی، به ارتفاع 3تا حداکثر 6 متر دارای تنه صاف خاکستری رنگ بوده و شیرابه دار می باشد. برگها قلبی شکل،پهن ساده یا زاویه دار، در حاشیه اغلب موجدار به رنگ سبزروشن ، میوه در حالت رسیده زرد و حاوی 3 الی 4 دانه ، دانه های براق سیاه و سفید می باشد . عمر باردهی اقتصادی این گیاه 40 سال می باشد ولی بعضا پایه هایی با سن 60 سال هم دیده شده که تا 120 کیلوگرم در سال هم دانه تولید می کنند.
جاتروفا گونه ایست ویژه مناطق گرمسیری دنیا، این گیاه به سرما بسیار حساس بوده و بعد از 5 ساعت باقی ماندن در دمای c°0 از بین می رود، جاتروفا در انواع خاکهای مختلف رشد می کند . این گونه در خاکهای تخریب یافته ، شنی ، سنگریزه دار یا لومی که حاوی مواد معدنی خوب باشند ، رشد می کنند . این گیاه در خاکهای خشک و فقیر نیز رشد خوبی دارند . نیاز بارندگی به میزان های متفاوت از 250 تا ??? میلیمتر در منابع مختلف اعلام شده است. این گیاه در برابر قارچ ها و حشرات مقاومت می کند و به آفت کش شیمیایی نیازی ندارد زیرا خود گیاه دارای این خواص است. جارتروفا در زمین های خشک و لم یزرع نیز قابل رویش دارد است و کشت آن زیانی به زمین های حاصلخیز وارد نمی کند.
[جاتروفا سوخت جدید هواپیماها!
وقتی پس از حادثه ?? سپتامبر ???? میلادی، تمام پروازهای تجاری ایالات متحده لغو شد؛ کارشناسان هواشناسی فرصت غیرمنتظره ? روزه ای را بدست آوردند تا فرضیات مختلفی را پیرامون تاثیر رد فشرده برجامانده از موتور هواپیماهای جت بر تغییرات آب وهوایی بیازمایند.
نتایج اولین تحقیقات که در سال ???? منتشر شد، حاکی از آن بود که این رد های فشرده سفیدرنگ تاثیر قابل توجهی بر تغییرات دمایی روزانه دارند. متوسط دمای هوا در روزهای ?? تا ?? دسامبر ???? در سراسر ایالات متحده، ?.? درجه سانتی گراد نسبت به ? روز قبل و ? روز بعد از دوره اندازه گیری بیش تر بود. به عقیده کارشناسان، این افزایش چشمگیر ناشی از عدم تولید رد هواپیماهای جت بود.
رد هواپیماهای جت می تواند مانند ابرهای سیروس در جو پخش شوند. رفتار رد هواپیما شبیه به ابرهای معمولی است و کارشناسان حدس می زنند که در پدیده گرمایش زمین تاثیرگذار باشند. اما این ابرهای مصنوعی هم چنین می توانند با به دام انداختن گرمای آزادشده از زمین و بازتاب نور خورشید، بر بیشینه و کمینه دمای روزانه مناطق مختلف تاثیرگذار باشند. بنا بر این کارشناسان انتظار دارند رد هواپیما سبب شود حداقل دمای شبانه اندکی افزایش یابد و بیشترین دمای روزانه نیز مقداری کاهش نشان دهد.
اما به گزارش نیچر، در بررسی جدیدی که بر اساس الگوی ?? ساله پوشش ابر در ایالات متحده انجام شده، مشخص شده است ابرهای ضخیم تر و کم ارتفاع تر نسبت به ابرهای رقیق و مرتفع، تاثیرات بیشتری بر تغییرات روزانه دما دارند. از آن جایی که تغییرات دمایی آن سه روز سال ???? منطبق با تغییرات طبیعی پوشش ابر است، افزایش دمای آن دوره زمانی احتمالا ارتباطی به عدم پرواز هواپیماها ندارد.
البته بررسی های جدید صرفا تایید می کنند که رد هواپیماها تاثیر شدیدی روی تغییرات روزانه دمایی ندارد، اما این بدان معنی نیست که دود موتورهای جت هیچ تاثیری بر تغییرات آب وهوایی ندارند. شاید این تاثیرات هم اکنون به چشم نیاید؛ اما با توجه به رشد ? تا ? درصد پروازهای هوایی در هر سال، انتظار می رود در آینده نزدیک، تاثیرات آلایندگی هواپیماها بر پدیده های زیست محیطی به شدت افزایش یابد.
کارشناسان حدس می زنند پروازهای هوایی در سال ???? حداقل ? برابر مقدار امروز خواهد بود و تاثیر قابل توجهی بر آب وهوای جهانی به دنبال خواهد داشت.
? پرواز با روغن گیاهی
هرچند کارشناسان هنوز از شدت تاثیرات آلایندگی هواپیماها بر آب وهوا مطمئن نیستند، اما دست اندرکاران صنایع هوایی از جنبه ای دیگر نیز به استفاده از سوخت های جایگزین علاقمند شده اند و آن، هزینه سوخت هواپیماها است.
با توجه به افزایش قیمت بی سابقه نفت خام، قیمت سوخت جت نیز به شدت افزایش یافته است و این، برای شرکت هایی که رقابت شدیدی برای جذب مشتری دارند؛ مناسب نیست. از این رو آنها تلاش می کنند با استفاده از سوخت های زیستی دردسترس و ارزان تر، نیاز به سوخت فسیلی را کاهش دهند و بدین ترتیب از هزینه های مصرفی خود بکاهند.
در آخرین روزهای سال ????، هواپیمایی مسافربری در نیوزیلند موفق شده است پرواز آزمایشی ? ساعته ای را با استفاده از سوخت زیستی به پایان برساند. این آزمایش، گامی بلند در استفاده از سوخت های دائمی و پایداری است که هم به کاهش آلایندگی هواپیماها کمک می رساند و هم از هزینه های مصرفی می کاهد.
به گزارش بی.بی.سی در این پرواز هواپیمایی نیوزیلند از یک فروند هواپیمای بوئینگ ??? مدل ??? استفاده شد. سوخت یکی از موتورهای این هواپیما، ترکیب ??درصد روغن گیاه جاتروفا و ?? درصد سوخت جت بود. به گفته دیوید مورگان، سرخلبان این پرواز، سیستم سوخت و موتورها چه بر روی زمین و چه در حین پرواز عملکرد خوبی داشت.
در بهمن ماه سال گذشته نیز آزمایش مشابهی توسط هواپیمایی ویرجین آتلانتیک انجام شد که سوخت آن از ترکیب دانه های نارگیل و باباسو (نوعی گیاه برزیلی) تهیه شده بود.
این نخستین بار است که هواپیمای مسافربری با ترکیبی از سوخت زیستی نسل دوم به پرواز در می آید. سوخت های نسل اول، سوخت های سنتی مانند اتانول هستند که آلایندگی بیشتری ایجاد می کنند. به تازگی اتحادیه بین المللی حمل ونقل هوایی، یاتا اعلام کرده است که قصد دارد تا سال ????، ده درصد از سوخت پروازهای هوایی را از طریق سوخت های زیستی تامین کند.
البته تولید سوخت های زیستی انتقادات بسیاری به دنبال داشته است. منتقدان معتقدند افزایش استفاده از سوخت های زیستی سبب می شود کاربری زمین های کشاورزی به کاشت گیاهان سوخت زیستی تغییر کند و این پدیده، افزایش غیرقابل مهار هزینه مواد غذایی را به دنبال خواهد داشت.
? غذای ارزان، سوخت ارزان
اما آیا می توان کاری کرد تا سوخت های زیستی به بهای افزایش قیمت جهانی غذا تولید نشود؟ پژوهشگران توانسته اند راه حل هایی پیدا کنند. جلبک های فتوسنتزی یکی از راه حل های موجود هستند، چراکه برای رشد به زمین های کشاورزی نیاز ندارند.
در همین حال، پژوهشگرانی که روی سوخت ارزان بدست آمده از پسماند مواد گیاهی، اتانول، فعالیت می کنند، توانسته اند با دست کاری ژنتیکی بلال، گونه ای جدید از این محصول کشاورزی را تولید کنند که خودبخود هضم می شود. در روش جدید، باقیمانده گیاه ذرت را پس از برداشت محصول فشرده می کنند و آنزیم بدست آمده از ژن های نوعی باکتری خاص، بقایای گیاه را از داخل به بیرون هضم می کند. در نتیجه، ساقه های مملو از سلولز از بین می روند و آن چه می ماند، آشغال تعداد فراوانی گیاه ذرت است که به راحتی به اتانول تبدیل می شود.
امروز حتی می توان ماده چوب را که عامل سختی محصولات چوبی است، به سوخت تبدیل کرد. در تابستان گذشته پژوهشگران توانستند فرآیند شیمیایی جدیدی را کشف کنند که خاک اره را به پیش ماده سوخت دیزل زیستی تبدیل کند.
? سال توسعه سوخت های زیستی
اما استفاده از سوخت های سبز منحصر به هواپیماها نیست. درحالی که آزمایش سوخت های زیستی در پروازهای هوایی در آغاز راه است، کارشناسان مدت ها است در حال بررسی روش های کاهش آلایندگی خودروها و موتورهای احتراق داخلی و استفاده از سوخت های جایگزین هستند.
پژوهشگران نروژی توانسته اند نشان دهند که جایگزین کردن موتورهای بنزینی با موتورهای دیزلی تمیز می تواند تولید گاز گلخانه ای دی اکسید کربن را به یک چهارم مقدار اولیه کاهش دهد. هم چنین تصفیه کردن سوخت های رایج پیش از ورود به خودرو نیز می تواند از آلایندگی نهایی آنها بکاهد.
در مهرماه گذشته، گروهی از پژوهشگران در کاری ارزشمند، توانستند گونه ای قارچ را شناسایی کنند که ترکیبات مضر نیتروژن و گوگرد را از نفت خام جدا می کند. ترکیبات نیتروژن و گوگرد که طی احتراق تشکیل می شوند، در صورت ورود به جو می توانند باران های اسیدی ایجاد کنند.
از آن جالب تر، کشف دیگری بود که آبان ماه اعلام شد، نوعی قارچ آمریکای جنوبی که می تواند پسماندهای گیاهی را مستقیما به سوخت دیزل تبدیل کند. با استفاده از چنین قارچی می توان بی نیاز به استفاده از زمین های کشاورزی، سوخت های زیستی ارزان قیمتی بدست آورد.
? هر گردی گردو نیست!
ممکن است فکر کنید سوخت، چه فسیلی باشد و چه زیستی؛ عملکرد یکسانی دارد. هر دو دی اکسید کربن تولید می کنند و به پیشرفت پدیده گرمایش جهانی سرعت می بخشند. اما توجه به این نکته لازم است که سوخت زیستی از چرخه فعلی دی اکسید کربن بدست می آید و حجم موجود این گاز گلخانه ای را تغییر نمی دهد.
درحالی که اگر از سوخت های فسیلی استفاده کنیم؛ ذخیره کربنی را که طی میلیون ها سال از جو به اعماق زمین منتقل شده است؛ دوباره به جو برمی گردد و تعادل چرخه موجود را برهم می زند. مشکل امروز زمین هم استفاده بی رویه از ذخایر سوخت های فسیلی است.
با این حال، همه کارشناسان توافق دارند استفاده از انرژی های پاک، تنها راه مقابله با گرمایش جهانی است. منابع انرژی تجدیدپذیر و پاک مانند انرژی خورشیدی، پیل های سوختی و نیروگاه های هسته ای، بادی، آبی، زمین گرمایی و استفاده از امواج دریا برای تولید برق، همه و همه روش هایی هستند که هنوز درحال توسعه هستند. با این حال شکی در این نیست که در آینده ای نه چندان دور، همه ابزارهای بشر با استفاده از انرژی الکتریکی بدست آمده از منابع تجدیدپذیر کار خواهند کرد.
سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) بر اهمیت افزایش کشت گیاه «جاتروفا» در مناطق نیمه خشک جهان برای استفاده از آن به عنوان یک سوخت زیستی که جایگزین مناسبی برای سوخت های فسیلی محسوب می شود، تاکید کرد. فائو در گزارشی مشترک با صندوق بین المللی توسعه کشاورزی اعلام کرد گیاه جاتروفا گیاهی است که کاشت آن در زمین های خشک و شور بازدهی فراوان دارد و دانه های آن را می توان به سوخت های زیستی موتورهای دیزلی تبدیل کرد که آلودگی های آن بسیار کمتر از سوخت های فسیلی است و از آن می توان در تولید برق و سوخت مورد نیاز برای پخت و پز در خانواده های روستایی بسیار فقیر در مناطق خشک استفاده کرد. در این گزارش آمده است از محصولات فرعی تولید شده از جاتروفا می توان به عنوان غذای دام و از روغن آن در ساخت محصولاتی همچون صابون و آفت کش ها استفاده کرد و در ضمن روغن این گیاه مصارف دارویی و پزشکی هم دارد. ریشه های جاتروفا در جستجوی آب به اعماق زمین نفوذ می کند و در سطح زمین نیز گسترده می شود لذا برای جلوگیری از فرسایش خاک بیسیار موثر است. به گزارش خبرگزاری فرانسه از رم؛ به گفته فائو سطح زیر کشت گیاه جاتروفا در سرتاسر جهان به نهصد هزار هکتار رسید ولی پیش بینی می شود تا سال دو هزار و پانزده سطح زیر کشت این گیاه به دوازده میلیون و هشتصد هزار هکتار برسد.
